Bakı. Trend:
Avqustun 22-də Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında
imzalanmış sənədlər regionların inteqrasiyası, nəqliyyat-logistika
dəhlizlərinin inkişafı üçün yeni imkanlar açır.
Bunu Trend-ə müsahibəsində “Ma’no” Araşdırma Təşəbbüsləri Mərkəzinin direktoru, özbək eksperti
Bəxtiyor Erqaşev deyib.
Onun sözlərinə görə, üç ölkə prezidentlərinin sammitinin əsas
siyasi əhəmiyyəti Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanın
potensialı vasitəsilə iki əsas regionu – Cənubi Qafqaz və Mərkəzi
Asiyanı birləşdirməkdir.
“Dövlət başçıları öz potensiallarını birləşdirir, yığılmış
problemləri həll edir, əməkdaşlığın perspektivlərini
müəyyənləşdirirlər. İqtisadi subyektlərin, ölkələrin iqtisadi
fəaliyyət subyektlərinin fəaliyyətinin sinxronlaşdırılması
istiqamətində addımlar atmadan, region ölkələri arasında
əməkdaşlıq, tərəfdaşlıq, xarici iqtisadi dövriyyənin artırılması
üçün şərait yaratmadan əməkdaşlığı dərinləşdirmək mümkün deyil”, –
Erqaşev deyib.
Ekspert vurğulayıb ki, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz regionu
ölkələri nəqliyyat və logistika əməkdaşlığının qurulmasında və
gücləndirilməsində maraqlıdır ki, bu regionlar Avrasiya məkanını
birləşdirən, Çin, Hindistan və Avropa İttifaqı kimi yük
formalaşdıran mərkəzləri birləşdirən körpüyə çevrilməlidir.
O həmçinin izah edib ki, Türkmənbaşıda keçirilən görüş vahid
əlaqələndirmə mərkəzinin olmaması, limanlar arasında məlumat
mübadiləsi üçün operativ sistemin olmaması, mürəkkəb gömrük
prosedurları, bərə çatışmazlığı və dəmir yolu infrastrukturunda
yaranan tıxaclar kimi institusional, inzibati və infrastruktur
problemlərinin praktiki həllinə yönəlib.
Onun sözlərinə görə, aviasiya və gəmiqayırma sahəsində birgə
fəaliyyətə dair sazişlər konkret praktiki problemləri, o cümlədən
Xəzər dənizinin sahilləri arasında konteyner gəmiləri və bərə
flotiliyalarının yaradılmasını həll edir.
“Xəzər dənizindəki limanlar arasında hərəkət edəcək konteyner
gəmiləri və bərələrin olmaması səbəbindən Özbəkistanın Xəzərin iki
sahili arasında yüklərin daha səmərəli daşınmasını təmin etmək üçün
öz flotiliyasını yaratmağa qərar verdiyi barədə bəyanatlar var. Və
bu məsələdə Özbəkistan belə gəmilərin inşasında həm Azərbaycan, həm
də Türkmənistanla əməkdaşlıq etmək niyyətindədir. Özbəkistan Xəzər
dənizindəki dəniz yollarında necə, hansı növ gəmilərin, hansı
həcmdə, hansı tutumun qurulması və istismarı ilə bağlı danışıqları
artıq başa çatdırır. Ölkələr arasında gəmiqayırma planları
mövcuddur, onlar müzakirə olunur və müsbət nəticələr verməlidir ki,
dəniz gəmilərinin imkanları artırılsın”, – Erqaşev əlavə edib.
Ekspert vurğulayıb ki, Füzuli və Arxadağ şəhərləri arasında
qardaşlaşmış şəhər əlaqələrinin yaradılması humanitar əməkdaşlığın,
təhsil və mədəniyyət mübadiləsinin inkişafına, region icmaları
arasında əlaqələrin möhkəmlənməsinə töhfə verir.
“Humanitar əməkdaşlıq və mübadilə yolunu inkişaf etdirmək
lazımdır. Qardaş şəhərlər kimi format isə ölkələr, şəhərlər və
icmalar arasında əməkdaşlığı gücləndirmək üçün köhnə, sübut olunmuş
və effektiv formatdır. Belə bir bələdiyyə səviyyəsində iş, təbii
ki, region ölkələri arasında əlaqələrin inkişafına töhfə verəcək”,
– o qeyd edib.
Maliyyə qarşılıqlı fəaliyyətə gəlincə, Erqaşev birjalar arasında
əməkdaşlıq sazişinin əhəmiyyətini qeyd edib.
“Bölgədəki ölkələrin hər birində mövcud olan əmtəə birjaları bir
çox cəhətdən əsas təşkilatlardır. Onların əlaqələri nə qədər möhkəm
olarsa, birjalar arasında əlaqələr bir o qədər aydın olar və bu
mübadilələr bir-biri üçün nə qədər çox imkanlar açsa, ölkələr
arasında xarici ticarətə bir o qədər təkan olar. Əgər operativ və
səmərəli əməkdaşlıq qurularsa, biz ticarət dövriyyəsini artıra
bilərik. Bu, üç ölkə arasında xarici ticarət əməkdaşlığının
dərinləşməsi yolunda ölçülə bilən və görülə bilən çox mühüm
praktiki addımdır”, – ekspert vurğulayıb.
Politoloqun sözlərinə görə, çoxtərəfli nəqliyyat və logistika
təşəbbüslərinin uğurla həyata keçirilməsi üçün institusional
koordinasiyanı gücləndirmək, inzibati və prosedur maneələri
azaltmaq, infrastrukturu inkişaf etdirmək və Xəzər dənizində yük
axınlarına təsir edən iqlim dəyişikliyini nəzərə almaq
lazımdır.
“Razılaşmaların imzalanması və liderlərin görüşləri hər bir
ölkənin bu vəzifələri dərk etdiyini və sinerjinin təmin edilməsi və
transxəzər marşrutunun səmərəliliyinin artırılması üçün səyləri
birləşdirməyə hazır olduğunun göstəricisidir”, – Bəxtiyor Erqaşev
fikrini tamamlayıb.
