Bakı. Trend:
ABŞ Prezidenti Donald Trampın Rusiya-Ukrayna müharibəsinə son
qoymaq üçün 28 maddəlik layihə təklifi Kiyevdə təqdim edilib.
Trend-in
“Associated Press”ə istinadən verdiyi məlumata görə, Vaşinqton və
Moskva layihə üzərində birgə işləyib. Donald Trampın 28 bəndlik
planını təqdim edirik:
1. Ukraynanın suverenliyi təsdiqlənəcək.
2. Rusiya, Ukrayna və Avropa arasında qarşılıqlı hücum etməməklə
bağlı müqavilə bağlanacaq. Son 30 ilin bütün qeyri-müəyyənlikləri
həll olunmuş hesab ediləcək.
3. Rusiya qonşu ölkələrə hücum etməyəcək və NATO daha da
genişlənməyəcək.
4. Qlobal təhlükəsizliyi təmin etmək, əməkdaşlıq və gələcək
iqtisadi inkişaf üçün imkanları artırmaq məqsədilə bütün
təhlükəsizlik məsələlərini həll etmək və gərginliyin azaldılmasına
şərait yaratmaq üçün ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Rusiya ilə NATO
arasında dialoq aparılacaq.
5. Ukrayna etibarlı təhlükəsizlik zəmanətləri alacaq.
6. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayı 600 min nəfərlə
məhdudlaşdırılacaq.
7. Ukrayna öz Konstitusiyasında NATO-ya qoşulmayacağını təsbit
etməyə və NATO öz nizamnamələrinə Ukraynanın gələcəkdə qəbul
edilməyəcəyi barədə müddəa daxil etməyə razıdır.
8. NATO Ukraynada qoşun yerləşdirməməyə razıdır.
9. Avropa qırıcı təyyarələri Polşada yerləşdiriləcək.
10. ABŞ-ın zəmanəti:
— ABŞ zəmanət üçün kompensasiya alacaq;
— Ukrayna Rusiyaya hücum edərsə, zəmanəti itirəcək;
— Rusiya Ukraynaya hücum edərsə, qətiyyətli əlaqələndirilmiş
hərbi cavab tədbirlərinə əlavə olaraq, bütün qlobal sanksiyalar
bərpa olunacaq, yeni ərazinin tanınması və bu müqavilənin bütün
digər üstünlükləri ləğv ediləcək;
— Ukrayna səbəbsiz olaraq Moskvaya və ya Sankt-Peterburqa raket
atsa, təhlükəsizlik zəmanəti etibarsız sayılacaq.
11. Ukrayna Avropa İttifaqı üzvlüyünə uyğundur və bu məsələ
nəzərdən keçirilərkən Avropa bazarına qısamüddətli güzəştli giriş
əldə edəcək.
12. Aşağıda qeyd olunanlarla məhdudlaşmamaq şərtilə Ukraynanın
yenidən qurulması üçün güclü qlobal tədbirlər paketinə
daxildir:
— Texnologiya, data mərkəzləri və süni intellekt də daxil
olmaqla, sürətlə inkişaf edən sənaye sahələrinə investisiya qoymaq
üçün Ukrayna İnkişaf Fondunun yaradılması.
— Amerika Birləşmiş Ştatları Ukraynanın qaz infrastrukturunu, o
cümlədən boru kəmərləri və saxlama obyektlərini birgə yenidən
qurmaq, inkişaf etdirmək, modernləşdirmək və idarə etmək üçün
Ukrayna ilə əməkdaşlıq edəcək.
— Şəhərlərin və yaşayış məntəqələrinin bərpası, yenidən
qurulması və modernləşdirilməsi üçün müharibədən zərər çəkmiş
ərazilərin bərpası üzrə birgə səylər.
— İnfrastrukturun inkişafı.
— Minerallar və təbii sərvətlərin çıxarılması.
— Dünya Bankı bu səyləri sürətləndirmək üçün xüsusi
maliyyələşdirmə paketi hazırlayacaq.
13. Rusiya qlobal iqtisadiyyata yenidən inteqrasiya
olunacaq:
— Sanksiyaların ləğvi mərhələli şəkildə, hər bir hal üçün ayrıca
müzakirə ediləcək və razılaşdırılacaq.
— Amerika Birləşmiş Ştatları enerji, təbii sərvətlər,
infrastruktur, süni intellekt, məlumat mərkəzləri, Arktikada nadir
torpaq metallarının çıxarılması layihələri və digər qarşılıqlı
faydalı korporativ imkanlar sahələrində qarşılıqlı inkişaf üçün
uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlıq müqaviləsi bağlayacaq.
—Rusiya G8-ə yenidən qoşulmağa dəvət olunacaq.
14. Dondurulmuş vəsaitlər aşağıdakı kimi istifadə olunacaq:
— Dondurulmuş Rusiya aktivlərinin 100 milyard dolları ABŞ-ın
rəhbərliyi ilə Ukraynanın yenidən qurulması və investisiya
qoyuluşuna yatırılacaq;
— ABŞ bu layihədən əldə edilən mənfəətin 50 faizini alacaq.
Avropa Ukraynanın yenidən qurulması üçün mövcud investisiyaların
həcmini artırmaq üçün 100 milyard dollar əlavə edəcək. Dondurulmuş
Avropa vəsaitləri açılacaq. Dondurulmuş Rusiya vəsaitlərinin qalan
hissəsi müəyyən sahələrdə birgə layihələr üçün ABŞ-Rusiya
investisiya mexanizminə yatırılacaq. Bu fond münasibətlərin
möhkəmləndirilməsinə və münaqişəyə qayıtmamaq üçün güclü stimul
yaratmaq məqsədilə ortaq maraqların artırılmasına yönəldiləcək.
15. Bu müqavilənin bütün müddəalarına riayət olunmasını təşviq
və təmin etmək üçün təhlükəsizlik məsələləri üzrə birgə
Amerika-Rusiya işçi qrupu yaradılacaq.
16. Rusiya Avropa və Ukraynaya qarşı təcavüzkarlıq etməmək
siyasətini qanunla təsbit edəcək.
17. ABŞ və Rusiya START I Müqaviləsi də daxil olmaqla, nüvə
silahlarının yayılmaması və nəzarəti haqqında müqavilələrin qüvvədə
olma müddətini uzatmaq barədə razılığa gələcək.
18. Ukrayna Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqaviləyə
uyğun olaraq nüvəsiz dövlət olmağa razılaşacaq.
19. Zaporojye Atom Elektrik Stansiyası Atom Enerjisi üzrə
Beynəlxalq Agentliyin nəzarəti altında istifadəyə veriləcək və
istehsal olunan elektrik enerjisi Rusiya ilə Ukrayna arasında
bərabər şəkildə bölüşdürüləcək.
20. Hər iki ölkə məktəblərdə və cəmiyyətdə müxtəlif
mədəniyyətlərin anlaşılmasını və tolerantlığını təşviq etməyə,
irqçilik və qərəzin aradan qaldırılmasına yönəlmiş təhsil
proqramlarını həyata keçirməyi öhdələrinə götürür:
— Ukrayna dini tolerantlıq və dil azlıqlarının qorunması ilə
bağlı Aİ qaydalarını qəbul edəcək.
— Hər iki ölkə bütün ayrı-seçkilik tədbirlərini ləğv etmək,
Ukrayna və Rusiya mediasının və təhsilinin hüquqlarını təmin etmək
barədə razılığa gələcək.
— Bütün nasist ideologiyası və fəaliyyətləri rədd edilməli və
qadağan edilməlidir.
21. Ərazilər:
— Krım, Luqansk və Donetsk faktiki olaraq Rusiya ərazisi kimi
tanınacaq.
— Xerson və Zaporojye təmas xətti boyunca dondurulacaq ki, bu da
təmas xətti boyunca de fakto tanınma deməkdir.
— Rusiya beş bölgə xaricində nəzarət etdiyi digər
razılaşdırılmış ərazilərdən imtina edəcək.
— Ukrayna qüvvələri hazırda Donetsk vilayətinin nəzarət
etdikləri hissəsindən geri çəkiləcək və bu geriçəkilmə zonası
beynəlxalq səviyyədə Rusiya Federasiyasına məxsus ərazi kimi
tanınan neytral silahsızlaşdırılmış bufer zonası hesab ediləcək.
Rusiya qüvvələri bu silahsızlaşdırılmış zonaya daxil olmayacaq.
22. Gələcək ərazi razılaşmaları barədə razılığa gəldikdən sonra
həm Rusiya Federasiyası, həm də Ukrayna bu razılaşmaları güc yolu
ilə dəyişdirməməyi öhdələrinə götürür. Bu öhdəliyin pozulması
halında heç bir təhlükəsizlik zəmanəti tətbiq olunmayacaq.
23. Rusiya Ukraynanın Dnepr çayından kommersiya fəaliyyəti üçün
istifadəsinə mane olmayacaq və Qara dəniz üzərindən taxılın pulsuz
daşınması barədə razılaşmalar əldə ediləcək.
24. Həll olunmamış məsələləri həll etmək üçün humanitar komitə
yaradılacaq:
— Bütün əsirlər və meyitlər “hamının hamıya” prinsipi ilə
dəyişdiriləcək.
— Uşaqlar da daxil olmaqla, bütün mülki şəxslər və girovlar
qaytarılacaq.
— Ailələrin birləşməsi proqramı həyata keçiriləcək.
— Münaqişə qurbanlarının əzablarını yüngülləşdirmək üçün
tədbirlər görüləcək.
25. Ukrayna 100 gün ərzində seçkilər keçirəcək.
26. Bu münaqişədə iştirak edən bütün tərəflər müharibə zamanı
etdikləri hərəkətlərə görə tam əfv alacaq və gələcəkdə heç bir
iddia irəli sürməmək və ya şikayətə baxmamaq barədə razılığa
gələcəklər.
27. Bu razılaşma hüquqi cəhətdən məcburi olacaq. Onun icrası
Prezident Donald Trampın rəhbərlik etdiyi Sülh Şurası tərəfindən
izləniləcək və təmin ediləcək. Pozuntulara görə sanksiyalar tətbiq
ediləcək.
28. Bütün tərəflər bu memorandumla razılaşdıqdan sonra, atəşkəs
hər iki tərəfin razılaşdırılmış nöqtələrə geri çəkilərək sazişin
icrasına başlamasından dərhal sonra qüvvəyə minəcək.
