COVİD-19 pandemiya səviyyəsi rəsmən elan edildikdən sonra dünyanın ciddi maliyyə institutları və nüfuzlu beyin mərkəzləri ilk proqnozlarını verdilər. Əvvəl-əvvəl istər pandemiyaya münasibətdə, istərsə də verilən proqnozlara yanaşmada hətta dünyanın ən aparıcı dövlətləri və onların liderləri fərqli, bəzən biri-biri ilə ziddiyyət təşkil edən mövqe sərgiləyirdilər.
Karantin qaydaları tətbiqinin zəruriliyini, qoruyucu və dezinfeksiyaedici məmulatlardan istifadənin vacibliyini şübhə altına alan ölkələr, bəzən onlardan imtina edənlər də oldu. Bəzi ölkələr isə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının fəaliyyətini tənqid edir, tövsiyyələrinə skeptik yanaşırdılar. Bu günün özündə də belə tənqidlər ara-sıra, haqlı-haqsız səslənməkdədir. Maraqlısı isə odur ki, bu tənqidlərin müəllifi kiçik yaxud orta səviyyədə inkişaf etmiş ölkələr deyil, dünyanın güc mərkəzləridir.
Bununla belə, beynəlxalq maliyyə institutlarının verdikləri proqnozlar artıq özünü doğrultmaqdadır. Ən qabaqcıl Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatında geriləmənin həcmi 5-9%-dir, bir sıra ölkələrdə isə daha yuxarı həddədir. İlin sonunda bu göstəricinin konkret hansı həddə olacağını indidən dəqiqliklə proqnozlaşdırmaq mümkün olmasa da, əminliklə onu deyə bilərik ki, dünya iqtisadiyyatı uğradığı tənəzzülü dəf edə bilməyəcək, buna daha uzun zaman tələb olunacaq.
Nüfuzlu araşdırma mərkəzlərinin proqnozu bir də ondan ibarət idi ki, pandemiya yalnız dünya iqtisadiyyatına deyil, həm də geosiyasi mənzərəsinə, nüfuz dairələrinin yenidən bölüşdürülməsinə təsirsiz ötüşməyəcək. Bu proqnoz da özünü doğrultmaqdadır. Honq Konq ətrafında cərəyan edənlər bu dəyişimin ilk simptomu idi. Belarusda baş verən son hadisələr, Rusiyanın, o cümlədən hərbi müdaxiləsi ilə bağlı müraciətlər, geopolitik məkanda baş verən mürəkkəb oyunların, maraq toqquşmalarının təzahürüdür.
Türkiyənin Yaxın Şərqdə yerinə yetirdiyi sülhməramlı və təhlükəsizlik missiyasına qısqanc yanaşma da pandemiya fonunun müşaiyəti cərçivəsində baş verən qlobal siyasi oyunların tərkib hissəsidir.
Aralıq dənizi bölgəsinin inkişafı və tərəqqisində, bölgədə sülhün və sabitliyin təmin olunmasında qardaş Türkiyənin yerinə yetirməkdə olduğu, beynəlxalq hüquqa söykənən fəaliyyətinə işğalçı Ermənistanın kölgə salmaq cəhdi də geosiyasi oyunların üzdə olan kiçik hissəsidir. Lakin Ermənistan Azərbaycana qarşı yürütdüyü işğalçı və təcavüzkar siyasətində olduğu kimi, bu oyunda da kiminsə istifadə etdiyi bir alətdir. Amma çox kəsərsiz alətdir, çünki ondan bir daha məkrli və ədalətsiz işdə istifadə edilməkdədir.
Bütün bunlar bir neçə nəticəyə gəlməyə əsas verir. Onlardan birincisi odur ki, dünyanın güc mərkəzləri uzun illər öz siyasi maraqlarını təmin etmək məqsədi ilə ikili yanaşma standartlarını formalaşdırıblar. İşğalçı Ermənistanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822, 853, 874, 884 nömrəli Qətnamələrini icra etməməsi məhz ikili yanaşmanın, cinayətkarın cəzalandırılmamasının və ya işğalçının hüquq müstəvisinə qaytarılması üçün göstərilən əməli beynəlxalq səylərin zəifliyinin nəticəsidir.
Gələ biləcəyimiz növbəti nəticə isə odur ki, oynanılmaqda olan qlobal siyasi oyunda dövlət müstəqilliyimizin qorunması, ərazi bütövlüyümüzün bərpası, çıxarlarımız nəzərə alınmadan, qardaş Türkiyə ilə bir yerdə, onun yanında olmağımızdadır. Çünki bizləri birləşdirən yalnız tarixi əlaqələrimiz və soyköklərimiz deyil. Bizləri birləşdirən həm də beynəlxalq hüququn dövlətlərimizə tanıdığı haqq, tarixi ədalətdir.
Beynəlxalq hüququ tanıyan, ona hörmət və əməl edən hər kəs və hər bir dövlətlə bir yerdə olmağa hazırıq. Pandemiyanın ağır sınağından dünya dövlətlərini və xalqlarını yalnız səhiyyə sistemlərinin mükəmməlliyi deyil,həm də beynəlxalq hüququn aliliyinə hamılıqla göstərilən hörmət və sayğı çıxara bilər. Burada ikili yanaşmaya və ikili mövqeyə yer olmamalıdır.
P.S. Yazını bitirəndə məlumat yayıldı ki, Ermənistanın keçmiş prezidenti S.Sarqsyan müsahibə verir. O bildirdi ki, Paşinyana qədər, özünün hakimiyyətdə olduğu dövrdə Rusiya Ermənistana 50 min ton həcmində pulsuz-parasız hərbi-texniki yük göndərib. Bu günlərdə isə məlum olmuşdu ki, ermənilərin Tovuz rayonu istiqamətindəki təxribatından sonra -iyulun 17-dən avqustun 4-dək Rusiyadan Ermənistana 400 ton həcmində hərbi yük daxil olub, havayı yaxud qeyri-havayı olduğu bilinmir.
Belə çıxır ki, Sarqsyanla Paşinyan hakimiyyəti arasındakı fərq iki məsələdədir. Birincisi, göndərilən hərbi yükün həcmindədir. İkincisi isə odur ki, Sarqsyan birbaşa Rusiyanın adamı idi, Paşinyan isə Sorosun nümayəndəsidir. Bir daha təsdiqini tapan odur ki, siyasi oriyentasiyadakı bu fərqin də Rusiya üçün ATƏT-in Minsk Qrupu çərçivəsində tərəfsiz vasitəçilik öhdəliyini üzərinə götürmüş ölkə olaraq elə bir ciddi əhəmiyyəti yoxdur. Fərq yalnız Sarqsyana və Paşinyana göndərdiyi hərbi yükün həcmindədir. Bax, burda deyirlər ki, ilanın ağına da lənət, qarasına da, ona zəhər verənə də…
Ülvi Quliyev
Milli Məclisin deputatı
Modern.az
