Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Televiziyasına müsahibə verib.
İlham Əliyevin müsahibəsi postmünaqişə reallıqları zəminində inkişaf edən hadisələrə Azərbaycan dövlətinin baxışının məcmusudur.
Prezidentin açıqlamaları Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşmasına dair aparılan danışıqların məzmununun bəzi detallarını ortaya qoyur.
Ermənistan hakimiyyəti 10 Noyabr Bəyanatından sonrakı gedişatların incəliklərini daxili auditoriyanı sakitləşdirmək və Bakının tərtib etdiyi güzəştlərə hazır olduğunu gizlətmək məqsədilə təhrifedici formada təqdim edib.
Bunun bariz nümunələrini baş nazir Nikol Paşinyanın danışıqlardan əvvəl bir cür, müzakirələrdən sonra fərqli tərzdə çıxış etməsində görə bilərik və Paşinyanın belə tövrü münasibətlər tam normallaşana qədər davam edəcək.
Bakı isə iki ilə yaxın keçən zaman kəsiyində Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdikləri Azərbaycan ərazilərində yaşayan ermənilərə dair strateji yanaşmasını məharətlə təsbit etdi.
Hərçənd ki, Azərbaycan məsələləri çılpaqlığı ilə üzə çıxarmırdı, lakin informasiya axınında Bakının xəttindəki yanaşmanın təzahürlərini aydın görmək olurdu.
Bunlar nə idi?
1. Elə şərait yaradıldı ki, Qarabağdakı ermənilər Ermənistandan əllərini üzdülər (Azərbaycan daim antiterror əməliyyatlarını gündəmdə saxlamışdı);
2. İkinci mərhələdə separatçılar və mülki ermənilər İrəvanın şübhəli mövqeyindən ehtiyatlanaraq guya özlərinin mübarizə aparacaqlarına dair təsəvvürlər formalaşdırdılar;
3. Azərbaycan 2021-ci ilin mayından sərhədə çıxışı təmin etdikdən sonra Qarabağ mövzusu Ermənistan üçün arxa plana atıldı;
4. Bu mərhələlər bir zəncirin həlqələri idi və yeni pilləni ərsəyə gətirirdi. Azərbaycan Qarabağ İqtisadi Zonasında və Şərqi Zəngəzurda yaratdığı hərbi infrastruktur, iqtisadi layihələrlə ermənilərin mühasirəsini daraltdı və bu, 2022-ci ildə özünün pik nöqtəsinə çatdı.
10 Noyabrdan sonrakı mərhələlərdə Azərbaycan Qarabağdakı erməniləri unutmadı, onlara vətəndaşlıq verilməsi təkliflərini səsləndirdi. Azərbaycan bilinən və görünməyən addımlarla Qarabağdakı təhlükəsizlik şəraitini diqqətlə və strateji incəliklə analiz edərək öz gələcək addımlarının əsaslarını möhkəmləndirdi.
Laçın dəhlizinə alternativ marşrutun inşasının yekunlaşması ərəfəsində ermənilərin Laçın şəhərini, Zabux və Sus kəndlərini boşaltmaq üçün Azərbaycan dövlətindən vaxt istəməsi yuxarıdakı xülasə kontekstində şərh etmək lazımdır.
İlham Əliyevin dediyinin məğzi, zənnimizcə, bundan ibarətdir ki, nəinki mülki ermənilər, hətta Qarabağda “nüfuz” sahibi olan ermənilər də Azərbaycan dövləti ilə təmasdadırlar və Bakı onları soyuqqanlılıqla ram edə bilib.
Azərbaycanın keçirdiyi “Qisas” antiterror əməliyyatından sonra isə özlərinin cəngavər obrazını yaratmaq istəyən ermənilər də başqa variantlarının qalmadığını görüb Bakının təlimatları qarşısında boyun əymək məcburiyyətində olacaqlar.
Ermənistan isə, İlham Əliyevin dediyi kimi, Qarabağdakı ermənilərə təsir imkanlarını itirib, Azərbaycan bu təsir dairəsini genişləndirib.
Ermənistan artıq Qarabağ mövzusunu danışıqlar predmetinə gətirmir, üzdə olan bəyanatlar isə sadəcə erməni cəmiyyətini illüziyaların içərisinə qərq etmək məqsədləri daşıyır.
Əlləri hər yerdən üzülən ermənilərin nicat tapacaqları ünvan Azərbaycandır, amma rəsmi Bakı onlara əlahiddə bir imtiyaz tanımayacaq.
Yəni onlara heç bir status, müstəqillik verilməyəcək, bütün Azərbaycan vətəndaşları qanunla hansı konstitusion hüquqlara sahibdirlərsə, ermənilər də eyni payı alacaqlar.
Prezidentin tezislərindən bir mövzuya dair ümumi baxışlar konkretləşir ki, Azərbaycan Rusiyanı proseslərə müdaxilə etmək imkanlarından kənarlaşdırıb, çünki Moskva heç zaman Bakını İrəvana dəyişməz.
İlham Əliyev Rusiya sülhməramlı kontingenti üçün “müvəqqəti yerləşdirilmiş” ifadəsini də tez-tez işlədirdi, bu, o deməkdir ki, Azərbaycan vaxtı çatanda Rusiya qoşunlarının öz ərazilərindən çıxarılmasına mütləq nail olacaq.
Ermənilər Laçın, Sus, Zabuxdan çıxmasalar və dirəniş göstərsələr, onlar legitim hədəf olacaqlar, çünki bu, Azərbaycan dövlətinin konstitusion tələblərinin pozulmasıdır.
İlham Əliyevin sitatı da həmin fikri gücləndirir.
SİTAT: “Onların orada qalması, əslində, hərbi cinayətdir. Çünki o, Cenevrə Konvensiyasının qaydalarına ziddir. İşğalçı ölkə işğal edilmiş torpaqlarda qanunsuz məskunlaşma apara bilməz. Bu, hərbi cinayətdir. Bəlkə də, orada yaşayanlar Suriyadan, Livandan gəlmiş ermənilər bunu bilmirlər, amma Ermənistan rəhbərliyi bunu yaxşı bilir. Ona görə oradan bəzi xəbərlər gəlir, biri deyir ki, mən çıxmayacağam, o biri deyir ki, mən çıxmayacağam. Özləri bilərlər. Onlar hərbi cinayətkardırlar. Yenə də bizi, bizim səbrimizi sınağa çəkməsinlər. Öz xoşu ilə oradan çıxıb getsinlər. Haraya gedirlər, bizi maraqlandırmır”.
Digər məqam Zəngəzur dəhlizi ilə əlaqəlidir. Artıq Ermənistan Zəngəzur dəhlizinə razılıq verir. Paşinyan administrasiyasının bu yöndə əvəllər verdiyi bəyanatlar həmişə manipulyasiya xarakteri daşıyıb. Azərbaycan indi Ermənistandan Zəngəzur dəhlizi ilə əlaqədar qrafik və marşrut planı gözləyir.
Ermənistan bu dəfə də zamanı öz revanşist məqsədləri üçün uzatmağa çalışsa, başqa hərbi əməliyyatlara məruz qalacaq.
Sonda, İlham Əliyevin mövqeyi Azərbaycanın yeni mərhələyə keçdiyini göstərir və budəfəki mərhələ Ermənistan üçün tarix dərsi verməkdir.
Bu nöqtədən götürüb verə biləcəyimiz proqnoz:
1. Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsinin paralelində Azərbaycan tarixi torpaqlarının Ermənistan ərazisinə düşən hissəsinə dair təbliğatı sərhəddə möhkəmlənməklə gücləndirəcək. Ən azından, Ermənistanda azərbaycanlı icmasının yaradılmasına nail olunacaq;
2. İndi Azərbaycanın hədəfləri sırasında Zəngəzur, Göyçə, İrəvan daha aktualdır və zaman keçdikcə konsepsiyanın bənd-bənd detalları formalaşdırılacaq;
3. Zəngəzur dəhlizi kontekstində Azərbaycan sərhəddə və Ermənistanın içərilərinə doğru yön alan marşrutlarda kəşfiyyat-nəzarət tədbirlərini genişləndirəcək və yeri gələrsə, perspektiv hərbi addımlarının koordinatlarını müəyyənləşdirəcək.
Aqşin Kərimov
