“İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (İXM) dəyişiklik təkcə mediada deyil, bütövlükdə cəmiyyətdə məsuliyyət mühitini gücləndirmək, dərinləşdirmək məqsədi daşıyır”.
Oxu.Az xəbər verir ki, bu fikir Azərbaycan Mətbuat Şurasının media fəaliyyəti ilə bağlı İXM-ə təklif edilən dəyişikliklərə dair şərhində bildirilib.
MŞ-nin açıqlamasında deyilir:
“Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin bugünkü iclasının gündəliyinə daxil edilmiş İnzibati Xətalar Məcəlləsinə dəyişikliklər layihəsində media ilə bağlı məqamlar da əksini tapıb.
Öncə təkzib, cavab və düzəliş verilməsi məsələsi üzərində dayanaq. İXM-ə dəyişiklik layihəsi “Media haqqında” Qanunla bununla bağlı müəyyən edilmiş qaydaların pozulmasına görə vəzifəli şəxslərin üç yüz manatdan altı yüz manatadək, hüquqi şəxslərin isə min manatdan min beş yüz manatadək məbləğdə cərimə edilmələrini nəzərdə tutur.
Əslində, belə bir müddəa əvvəlki “Kütləvi informasiya vasitələri haqqında” Qanunda da olub. Dəyişiklik daha çox yeni qanunun icrasının optimallaşdırılmasını nəzərdə tutur. Hesab edirik ki, dəyişiklik, eyni zamanda, real işlək mənzərənin formalaşmasını şərtləndirəcək. Nəzərə alaq ki, buna ciddi ehtiyac var. Məsələni əsaslandırmaq üçün bir neçə məqama diqqət yetirək.
Ümumən, mediamızda təkzib, düzəliş və cavab mədəniyyəti olduqca zəifdir. “New York Times”, “The Washington Post” kimi nüfuzlu nəşrlər hər gün öz səhifələrində çoxsaylı təkziblər yayımlayırlar, cavab hüququnun tanındığı materiallar yerləşdirirlər, ancaq Azərbaycanın media orqanları bir çox hallarda məsələyə dair tövsiyələrdən nəticə çıxarmırlar. Bəzən olur ki, Mətbuat Şurası hansısa media orqanına təkzib verməyi tövsiyə edir. Həmin təkzib narazılıq doğurmuş materialın özündən qat-qat artıq etiraz yaradır. Düşünürük ki, qanunun effektiv icra mexanizmi mövcud sahədəki problemləri aradan qaldıracaq, ayrı-ayrı şəxslərin fərdi mahiyyətli spekulyativ yanaşmalarına meydan tanımayacaqdır.
İnzibati Xətalar Məcəlləsinə təklif edilən növbəti dəyişiklik media məhsullarının qanunla müəyyən edilmiş qaydada yayımına maneə yaradılmasına qarşı mexanizmlərin sərtləşdirilməsi ilə bağlıdır. İXM-ə buna görə fiziki şəxslərin iki yüz manatdan üç yüz manatadək məbləğdə cərimə olunmaları təklif edilir. Qeyd edək ki, əvvəllər kütləvi informasiya vasitələrinin qanunla müəyyən edilmiş qaydada yayılmasına mane olmağa və ya dövri mətbu nəşrin tirajının pərakəndə satışına qanunla nəzərdə tutulmayan məhdudiyyətlər qoyulmasına görə fiziki şəxslərin yüz manatdan yüz əlli manatadək məbləğdə cərimələnməsi nəzərdə tutulurdu.
İXM-ə təklif edilən növbəti dəyişiklik də vacibdir. Söhbət qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarı olmadan şəxsi təqsirkar kimi göstərən məlumatların yayımlanmasından gedir. Mövcud istiqamətdəki dəyişiklikdə cərimə məbləğinin ən yüksək həddinin seçilməsi bir çox şəxslər tərəfindən jurnalist fəaliyyətinə maneçilik kimi qiymətləndirilir. Bəli, məlumat yayıcılığında iştirak edən başlıca tərəf mediadır, jurnalistlərdir. Ancaq məsələnin onların fəaliyyətinə məhdudlaşdırma formasında qoyuluşu yanlışdır.
Ümumən, nəzərə alaq ki, təcrübədə əksər hallarda medianın deyil, ayrı-ayrı şəxslərin özlərinin sosial şəbəkə profilləri vasitəsilə məhkəmə müzakirəsində olan bilgiləri paylaşdıqlarının şahidi oluruq. Yəni təqsirsizlik prezumpsiyasına riayət etməyənlər, əsasən, onlardır. Təqsirsizlik prezumpsiyasına isə bütün dünyada həssas yanaşma mövcuddur. Müqayisəli yanaşsaq, görərik ki, buna əməl edilməməsinə görə cərimələr dünya dövlətlərinin bir çoxunda həddən artıq yüksəkdir. Hətta azadlıqdan məhrumetmə cəzalarının tətbiqi də geniş yayılıb. Bu zaman əsas kimi bir çox amillər və motivlər götürülür. Şəxsi həyatın toxunulmazlığından tutmuş, məhkəmənin qərarına təsiretməyədək müxtəlif məqamlar nəzərə alınır. Başlıca ideya isə məhkəməyə cəlb edilmiş şəxsin törətdiyi əməldən asılı olmayaraq, onun insan kimi malik olduğu hüquq və azadlıqlara sayğılı münasibətdir.
Bütün bunları nəzərə alaraq hesab edirik ki, İXM-ə qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarı olmadan şəxsin təqsirli olması barədə məlumatların dərc edilməsinə (yayımlanmasına) görə ayrı-ayrı kateqoriyalardan asılı olaraq, yüksək cərimə məbləğinin seçilməsində elə bir fövqəladə hal yoxdur. Hesab edirik ki, bu dəyişiklik ancaq mediada deyil, bütövlükdə cəmiyyətdə məsuliyyət mühitini gücləndirmək, dərinləşdirmək məqsədi daşımaqdadır.
İXM-ə təklif edilən edilən növbəti dəyişikliklər bilavasitə jurnalist fəaliyyəti ilə bağlıdır. Belə ki, jurnalistin peşəkar fəaliyyətinə qanunsuz müdaxiləyə görə yeni cərimələr üç yüz manatdan altı yüz manatadək qaldırılır.
Başqa bir məqam isə jurnalist sorğusuna qanunla müəyyən edilmiş müddətdə cavab verilməməsi ilə bağlıdır ki, burada da cərimə məbləği üç yüz manatdan beş yüz manatadək müəyyənləşdirilir. O da məlumdur ki, hazırda jurnalist sorğusuna cavab verilməməsinə görə cərimə məbləği iki yüz manatdan beş yüz manatadək məbləğdədir.
Hesab edirik ki, bu iki dəyişiklik də mühüm əhəmiyyət daşımaqdadır. Birincisi, dəyişiklik jurnalist sorğusuna məsuliyyətli yanaşmaq üçün mesajdır, bir növ çağırışdır. Mövcud istiqamətdə məsuliyyətsizlik hallarının olması isə reallıqdır.
İkinci vurğulanmalı məqam əvvəlki “kütləvi informasiya vasitələri məhsulu” ifadəsinin “media məhsulları” ifadəsi ilə əvəzlənməsidir ki, bu da ümumən media anlayışının “Media haqqında” qanuna uyğunlaşdırılması, yəni geniş götürülməsi, onun medianın bütün seqmentini əhatə etməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşımaqdadır.
Digər tərəfdən, media məhsullarının yayımına maneyə görə cərimə məbləğinin artırılması da önəmlidir. Bunun da mövcud sahədəki məsuliyyət hissinin artırılmasına, müəyyən özbaşınalıq meyillərinin aradan qaldırılmasına kömək göstərəcəyinə inanırıq”.
www.102info.az
