Bu gün, martın 29-da Sovet İttifaqının ən məxfi generalı, əfsanəvi Kərim Kərimovun vəfatından 20 il ötür. Artilleriya general-leytenantı, pilotlu gəmilərin sınaq uçuşları üzrə dövlət komissiyasının sədri olan həmyerlimiz sovet kosmik proqramının yaradıcılarından biri hesab olunur. Sovet kosmonavtlarını uçuşlarında yola salan və Sovet-ABŞ-nin birgə “Soyuz”- “Apollon” uçuşunu hazırlayan, “Mir” orbital stansiyasını yaradan məhz o olub.
Hazırda Rusiyada onu az xatırlayırlar, Azərbaycanda isə onun şərəfinə poçt markası buraxılıb, sənədli film çəkilib.
Kərim Kərimovun vəfatının ildönümündə Oxu.Az onun qardaşı qızı, Rusiya Elmlər Akademiyasının Etnologiya və Antropologiya İnstitutunun baş elmi işçisi, tarix elmləri doktoru Məryəm Kərimova ilə söhbət edib:
– Əmimlə bağlı çox parlaq xatirələrim var, onunla tez-tez söhbət edirdik. O, məni, ərimi və oğlumu görəndə həmişə inanılmaz dərəcədə sevinirdi, biz onun Moskvadakı Frunzenskaya sahilindəki mənzilinə gedirdik. Daha çox onun qızı Suriyə ilə ünsiyyətdə olurdum.
Kərim əmi müharibə vaxtı Səmərqənddə, sonra Moskvada işləyəndə atam Bakıda idi. O, yeməkxanadan payını gətirərək Suriyə ilə Kərim dayının arvadı Zara arasında bölüşdürdü. O, Suryənin məktəbdəki valideyn iclaslarına da gedirdi, ploklinikaya da aparırdı.
Yadımdadır, evdə ziyafət olanda böyük süfrə açılırdı, onun üzərində həmişə Azərbaycan mətbəxinin xörəkləri – bozbaş, plov olardı. Yayda Kərim dayı bizi Bolşevodakı bağ evinə dəvət edirdi. Oğlumu arabada həyətdə gəzdirirdi.
Kərim Kərimov sənətkarlığı sevirdi; öz əlləri ilə bağda nəyisə yenidən tikir, terrası təmir edir, ümumiyyətlə belə işlərlə məşğul olmağı sevirdi. Bu xatirələr yaddaşımda əbədi qalıb.
– Bəs bütün bu müddət ərzində Kərim Kərimin çox məxfi bir şəxs olduğunu bilirdinizmi?
– Bəli, təbii ki, bilirdim. Mən balaca olanda bir dəfə televizordan onun səsini eşitdim. Kosmik gəminin orbitə buraxılması zamanı kadr arxasından onun səsi gəldi: “Sizə xoşbəxt uçuş və doğma yurdumuza sağ-salamat qayıtmağınızı arzulayıram”. Mən o vaxt sevincdən yerimdən sıçrayıb qışqırdım: “Bu, Kərim dayıdır!”.
– Bəs onun xatirəsi Rusiyada necə əbədiləşdirilir? Bilirəm ki, Moskvada onun adına məktəb var…
– Bəli, uşaq bağçası ilə birləşmiş məktəb var və bu çox xoşdur. Məni bütün dövrlərdə ora dəvət edirlər. Kərim Kərimova həsr olunmuş “Tamamilə məxfi general” kitabı işıq üzü görüb. Amma, məsələn, onun adını daşıyan bir dənə də olsun küçə yoxdur.
– 2007-ci ildə Azərbaycanda Kərim Kərimova həsr olunmuş marka buraxılıb. Onun haqqında Azərbaycanda sənədli film çəkilib. Yeri gəlmişkən, Qərbdə hazırlanmış məşhur kompüter oyununda virtual orbital stansiya da onun adını daşıyır. Rusiyada isə, deyəsən, onu unudurlar. Onun adını daşıyan məktəb yaxşıdır, amma bu azdır… Halbuki Kərim Kərimov hələ 40-cı illərdən başlayaraq Almaniyada “V-2” raketləri haqqında məlumat toplamaqla SSRİ və Rusiya üçün böyük işlər görüb.
– Bəli, təəssüf ki, belədir. Mən onun dəfnində idim, ölümü gözlənilməz oldu. Kərim dayı, ağciyər xərçəngi imiş, amma bunu hamıdan gizlədib. Onu dəfn edəndə orada olanların hamısı – kosmonavtlar, Uçuşları İdarəetmə Mərkəzinin əməkdaşları, hərbçilər səmimiyyətlə, sevgi ilə onun haqqında danışdılar. Dəfn mərasimində isti sözlər səsləndi, amma… sonra xatirəsi unuduldu.
Nair Əliyev
www.102info.az
