Ağdaş rayonunda dörd yaşlı uşaq evdə termometri sındırıb və içindəki civəni içərək zəhərlənib. Vəziyyəti orta stabil qiymətləndirilir.
Təbii ki, civə termometri hər birimizin evində var. Bu ölçü cihazı çox kövrəkdir və ehtiyatsız davrandıqda tez sınması mümkündür. Hər zaman eşidirik ki, termometr qırılsa və içindəki civə tökülsə, insanın həyatı üçün təhlükəlidir.
Bəs məişətdə əsasən tibbi termometrlərin tərkibində rast gəlinən civə təhlükəlidirmi? Əgər civə evə dağılarsa, necə təmizlənməlidir?
Fövqəladə Hallar Nazirliyindən Oxu.Az-a bildirilib ki, evdə civəli termometr qırılarsa, vətəndaş dərhal “112” qaynar xəttinə məlumat verməlidir:
“Oradan vətəndaşı mütəxəssislə əlaqələndirirlər. Vətəndaşla danışıqlar aparılır, şəraitə uyğun dərhal FHN-in xüsusi qüvvələri hadisə yerinə gəlirlər”.
Həkim-pediatr Yalçın Mirzəyevin sözlərinə görə, civəli termometr təhlükəli olduğu üçün artıq inkişaf etmiş ölkələrdə istifadə edilmir:
“Məncə, Azərbaycanda da istifadəsi qadağan edilməlidir. Həmin termometrlərin içərisində elementar civə olur və ən çox ağzı açıq olduqda inhalyasiya (tənəffüs yollarına buxar ilə) və dəridən təmas yolu ilə qana keçir. Uşaq civəni içib və zəhərlənibsə, onun içməklə birlikdə inhalyasiya olma ehtimalı da yüksək olduğu üçün çox vaxt itirmədən qanda civə səviyyəsi ölçülməlidir. Klinik vəziyyət və nəticəyə əsasən müalicə taktikası seçilməlidir.
Civə rentgendə görünən bir maddədir. Tez bir zamanda rentgen çəkilərək yerinə görə mədə-bağırsaqdan təmizləmə yolu seçilə bilər. Erkən dövrdə aktiv kömür içirmək də faydalı olur. Ümumiyyətlə, ən təsirli müalicə şelasyon verilməsidir (civəylə birləşib onunla birlikdə qandan atılan dərman vasitələrinin verilməsi – red.). Simptomlar olarsa, simptomatik və dəstək müalicəsi edilməlidir”.
Civə ilə zəhərlənmənin əlamətləri
Həkim bildirir ki, civə buxarı ilə kəskin zəhərlənmənin ilk əlamətləri 8-24 saatdan sonra müşahidə edilir:
– zəiflik;
– iştahanın olmaması;
– başağrısı;
– udqunan zaman ağrı;
– ağızda metal dadı;
– ağız suyunun axması;
– damaqların şişməsi və qan axması;
– ürəkbulanma və qusma;
– qarında ağrılar.
Civəli termometr sınıbsa:
– Təmiz hava axınını və otaqda temperaturun düşməsini təmin etmək üçün pəncərələri açın (otaq nə qədər isti olsa, civə bir o qədər sürətlə buxarlanır). Lakin fikir verin ki, yelçəkən yaranmasın, yoxsa buxar hava cərəyanı ilə daha çox sahəyə yayıla bilər;
– Cihaz sınan otağa insanların və heyvanların girişini məhdudlaşdırın;
– Rezin əlcək, üzünüzə tənzif sarğısı taxın, suda bir qədər isladılmış qəzetlə dağılan civəni yığın. Lap xırda hissəcikləri skoç və ya yapışqan lentlə (leykoplastır) yığmaq olar;
– Yığılan civəni su ilə doldurulmuş bankaya yerləşdirin və ağzını kip bağlayın. Su civənin buxarlanmasının qarşısını alır. Bankanı zibilliyə atmayın, içindəki suyu kanalizasiyaya axıtmayın və ya çölə tökməyin! Ətraf mühiti çirklətməyin! Bir termometrdə olan iki qram civə 6 000 kubmetr havanı çirkləndirə bilər;
– Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinə zəng vurub civəni hara təhvil verəcəyinizi öyrənin. Civənin hamısının yığılmasından əmin deyilsinizsə, müayinə üçün mütəxəssisləri çağıra bilərsiniz. Onlar xüsusi cihazla havada civə miqdarını ölçəcək, lazımi tədbirləri yerinə yetirəcəklər;
– Fırça və ya pulverizator ilə civə dağılan yeri marqan məhlulu ilə təmizləyin, təxminən bir saat saxlayın, sonra sabunlu-sodalı məhlulla yuyun (40 q təsərrüfat sabunu və 50 q qida sodasını bir litr suda qarışdırın);
– Gün ərzində otağa girməməyə çalışın. Sonra döşəməni su ilə yumaq olar. Civə hissəcikləri xalçanın üzərinə düşübsə, onu bükün, çölə çıxardıb sərin, civə hissəcikləri yerə düşməsin deyə altına polietilen paket sərib yavaşca çırpın və havalandırın;
– Civəni yığdıqdan sonra ağzınızı zəif marqan məhlulu ilə yaxalayın, iki-üç həb aktivləşdirilmiş kömür qəbul edin – bu, toksinlərin orqanizmə təsirini azaldacaq;
– 10 gün ərzində gündə üç dəfə otağı 10 dəqiqəlik havalandırın ki, civə buxarı tamamilə təmizlənsin.
Nə etmək olmaz?
– Civəni süpürgə ilə yığmaq. Onun çubuqları metal kürəciyini xırda hissəciklərə parçalayır, onları yığmaq isə çətin olur;
– Civəni tozsoranla yığmaq. Tozsoran işlədikdə isinir, bu isə civənin buxarlanmasını sürətləndirir. Bundan əlavə, zərərli metal tozsoranın içində qalır və cihazı artıq istifadə etmək olmaz;
– Civəni yığdığınız paltarı yumaq. Bu, paltaryuyan maşının zərərli metalla çirklənməsinə səbəb ola bilər. Civə ilə təmasda olan bütün paltar və əşyaları ləğv etmək lazımdır.
Civə insanlarda hansı fəsadlara gətirib çıxara bilər?
Ekspertlərin sözlərinə görə, civə ilə təmas insan sağlamlığında çox ciddi problemlər yaradır. Aparılan tədqiqatlardan aydın olub ki, sinir sisteminin civə birləşmələrinə qarşı çox yüksək həssaslığı var. Bundan başqa, bədənə daxil olan civənin beyin və böyrəklər üzərində də ağır yaralar əmələ gətirdiyi aparılan tədqiqatlarla müəyyən edilib. Civənin qatılığının bədəndə artması təzyiqin yüksəlməsinə, infarkta, dəridə qızartıların və yaraların yaranmasına, gözlərin zərər görməsinə səbəb ola bilər. İçməli su və ya qida yolu ilə insan bədəninə daxil olan civə eşitmə pozğunluğuna, nevroloji pozğunluqlara, mərkəzi sinir sisteminin pozulması və xərçəngə, böyrək, qaraciyər, beyin toxumalarının pozulmasına, xromosomların korlanıb şikəst övlad doğulmasına səbəb olur.
İlhamə Əbülfət
www.102info.az
