Ötən ilin sonunda MDB-nin qeyri-rəsmi sammitindən sonra ekspert icması Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) rolunu yenidən fəal müzakirə etməyə başladı. Onun yaradılması nə dərəcədə əsaslandırıldı və Gürcüstan və Ukrayna bu təşkilatda iştirakını dayandırdığı bir vaxtda nə baş verir?
Belaruslu politoloq, Avrasiya İqtisadi Birliyinin (AİB) Üzv Dövlətlərinin İnteqrasiya Perspektivlərinin Öyrənilməsi Mərkəzinin direktoru Dmitri Belyakov Oxu.Az-ın suallarını cavablandırıb.
– Rusiya Prezidenti Vladimir Putin 2021-ci ildə MDB çərçivəsində inteqrasiyanın dərinləşdiyini bildirib. Eyni zamanda, Gürcüstan və Ukrayna ittifaqdan çıxdılar, Ermənistanda MDB-də iştirakın məqsədəuyğunluğuna şübhə edirlər, artıq bu istiqamətdə müzakirələr gedir…
– Təbii ki, biz MDB çərçivəsində bəzi inteqrasiya məqamlarını müşahidə edirik. İlk növbədə söhbət ikitərəfli əlaqələrdən gedir. Götürək Belarusla Rusiya arasında inteqrasiya yaxınlaşmasını, çünki bu, MDB çərçivəsində baş verir. Yaxın gələcəkdə Belarus və Rusiya hökumətləri arasında imzalanmış inteqrasiya kartlarının həyata keçirilməsini gözləməliyik.
Baxmayaraq ki, zaman keçdikcə MDB-nin əhəmiyyəti azalır, amma bu strukturun vaxtı hələ keçməyib, o, yüksək səviyyəli danışıqlar platforması və ittifaqa daxil olan ölkələrin maraqlarının yaxınlaşması nöqtəsi olaraq qalır. Bu, elə əvvəldən təşkilatın ən mühüm məqsədlərindən biri olub.
MDB-nin əhəmiyyəti müxtəlif dövlətlərdən səslənən təşkilatdan çıxmaq və ya çıxmaq istəyi ilə bağlı bəyanatlarla da zəiflədilir. Bu cür bəyanatlar təbii ki, siyasi konyukturadan qaynaqlanır. Gürcüstan, Ukrayna və bir qədər az dərəcədə Ermənistan qərb vektorunu izləyir və Atlantik strukturların təsiri altındadır.
Ermənistanın Birlikdən potensial çıxışına gəlincə, təbii ki, bu, ilk növbədə Ermənistanın özü üçün müəyyən iqtisadi itkilərə səbəb olacaq.
– AİB-ə gəlincə, bu günlərdə Qazaxıstanın birinci prezidenti, Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının fəxri sədri Nursultan Nazarbayev Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə müşahidəçi qismində dəvət olunmasını mümkün hesab etdiyini bildirib.
– Məncə, Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə daxil olması faydalı olardı. Amma buna Ermənistanın mövqeyi mane olur. Əgər İrəvan inteqrasiya təşəbbüslərinə siyasi manipulyasiya imkanı kimi baxırsa, o zaman Ermənistan rəhbərliyi müəyyən iqtisadi itkilərlə bağlı xoşagəlməz vəziyyətə düşə bilər.
Qarabağ münaqişəsi həll olunub və Ermənistanla Azərbaycan arasında ərazi məsələləri Azərbaycanın mərhələli şəkildə AİB-ə daxil olmasına mane olmamalıdır, bu, həm Bakının, həm də AİB-in maraqlarına uyğundur. Belarusa gəlincə, bizim Azərbaycan Respublikası ilə uzunmüddətli isti münasibətlərimiz var. Minsk təbii ki, Azərbaycanın AİB-ə daxil olmasını tam şəkildə təsdiq edəcək.
MDB-yə qayıtmaq istərdim – MDB çərçivəsində xüsusi iqtisadi nailiyyətlər qeyd olunmadı. AİB iqtisadi istiqamətdə əsas rol oynayır. Amma hərbi əməkdaşlıq və təhlükəsizlik baxımından Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı artıq aparıcı yer tutur.
– AİB-də qərarlar konsensus yolu ilə qəbul edilir. Ermənistan isə qeyd etdiyiniz kimi, Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyi ilə yaxınlaşmasının əleyhinədir…
– Əgər İrəvan daxili siyasi maraqlarına görə təkcə öz ölkəsinin deyil, digər dövlətlərin də (AİB üzvləri – red.) iqtisadi vəziyyətini ağırlaşdırmağa hazırdırsa, o zaman AİB üçün Ermənistanın cəlbediciliyinin azalacağını gözləmək lazımdır. Ermənistan bazarı kiçikdir, onu Azərbaycan bazarı ilə müqayisə etmək olmaz.
Yeri gəlmişkən, AİB-də müşahidəçi bir az fərqli kateqoriyadır. Bu statusun əldə edilməsi Avrasiya İqtisadi Birliyinin bütün üzv dövlətlərinin mütləq razılığı olmadan da mümkün olmalıdır.
Fikrimcə, Ermənistanın AİB-ə tələsik qoşulmasına səbəb təşkilata ilk daxil olan ölkələrin müəyyən hüquqlara, o cümlədən digər dövlətlərin üzvlüyünə veto hüququna malik olması olub. Amma zaman dəyişir, iqtisadiyyat dəyişir. Və xalqların mənafeyi, iqtisadi tərəqqi və mehriban qonşuluq ön planda olmalıdır.
Nair Əliyev
